Τα αρχαία μυστήρια, τών οποίων ο Ελευθεροτέκτων είναι οπαδός, ονομάζονταν ανάλογα με το μέρος στό οποίο ελλάμβαναν χώρα. Διαιρούνταν σε μυστήρια Λαϊκής λατρείας, κατά τα οποία ετελούντο διάφορες εορτές συνδεδεμένες με φυσικά φαινόμενα καί με τίς εποχές τού έτους, καί στά μυστήρια πού γίνονταν σε ιερούς καί καθορισμένους χώρους προωρισμένα γιά εκλεκτές διάνοιες καί καλούς δέκτες τών διδασκαλιών τους. Γίνονταν δεκτοί ικανοί καί επιλεγμένοι από τούς “δικαστές ιερείς”, αφού προηγουμένως υποβάλλονταν σε ηθικούς καθαρμούς καί αφού περνούσαν ένα προπαρασκευαστικό στάδιο μελέτης. Έδιναν κατά τήν είσοδό τους επισήμους όρκους ότι θα τηρούσαν απόλυτη σιγή σε όσα τούς ήθελαν εμπιστευτεί καί γιά όσα ήθελαν να δούν καί να ακούσουν κατά τίς Τελετές τής μυήσεως ή άλλες ιεροτελεστικές μυσταγωγίες. Απέβλεπαν έτσι στήν δημιουργία μιάς εκλεκτής κοινωνίας, μιάς αριστοκρατίας τού πνεύματος. Λεπτομέρειες τών τελειτουργιών εντός των Ναών δέν μπορούμε να ξέρουμε διότι η εχεμύθεια τών μυουμένων ήταν το κυριότερο τών διακριτικών τους. Από περιγραφές μυηθέντων σταχυολογούμε μερικά. Ο Πίνδαρος λέει: “Μακάριος ο διελθών δια τών μυστηρίων, ούτος μανθάνει τήν αρχήν καί τόν σκοπόν τής ζωής” . Ο Απολύϊος, αρχιερέας τής Καρχιδόνας επί Ανδριανού αφηγείται αλληγορικά: “μετέβην στά σύνορα τής ζωής καί τού θανάτου. Έφτασα στήν οδόν τής Περσεφόνης καί επανήλθα αφού διήλθα από όλα τα στοιχεία τής γής, τού ύδατος, τού αέρος καί τού πυρός. Είδα τόν Ηλιο να λάμπει μεγαλοπρεπώς το Μεσονύκτιον άπαντες δε τούς Θεούς πρόσωπο πρός πρόσωπον”. Καί ο Ρήτωρ Αριστείδης λέει: “ενόμιζα ότι πραγματικά ήγγιζα τόν Θεόν. Ευρισκόμουν μεταξύ εγρηγόρσεως καί ύπνου, το δε πνεύμα μου ήτο πάντα ελεύθερον. Μού συνέβαινε κάτι το οποίον κανείς δέν μπορεί να παραστήσει ούτε να εννοήση, αν δέν τυγχάνει μύστης“. Ασφαλώς από τίς ανωτέρω αφηγήσεις πειθόμαστε πώς η μόνη ασχολία τών μυστών ήταν η μελέτη καί οι λύσεις τών δυσκολότερων προβλημάτων πού απασχολούν τήν ανθρώπινη σκέψη. Φαίνεται από αυτά ότι στόν ναό ακουγόταν η αποδεικτική διδασκαλία περί τής Αθανασίας τής ψυχής και τής μετά θάνατον υπάρξεως καί πορείας της. Εκεί από το φώς τών σοφών οι μύστες αντίκριζαν το Θείον καί λάβαιναν γνώση τών αιτίων όλης τής φύσεως, δηλαδή τής αιτίας καί του αιτιακού. Ο περισσότερος χρόνος τού θανάτου ανά πάσα στιγμή καί με απάθεια. Αναλόγως τού βαθμού τής μυήσεως είχαν καί το ανάλογο βιβλίο. Έτσι στόν πρώτο βαθμό χρησιμοποιούνταν το “Βιβλίο τών Νεκρών”, στόν δεύτερο βαθμό το “Βιβλίο τών Αναπνοών καί αναστάσεως” καί στόν τρίτον βαθμό το “Βιβλίο τών Τελετουργικών”. Αφού υφίσταντο μία προπαρασκευαστική νηστεία, εισέρχοννταν στήν πυραμίδα από τόν διάδρομο τής εισόδου,( πρόναο ) απ’ όπου άκουγαν τήν πρόρρηση “Μη προχωρήσεις αν στήν ψυχή σου υπεισέλθει τρόμος ή αν προσήλθες εκ περιεργίας, άπελθε, καί αν έχεις το συμφέρον ως πυξίδα τής ζωής σου θα απογοητευθείς”. Ακούγοντας αυτά ο Νεόφυτος, αν μεν αισθάνονταν αδυναμία μπορούσε να υποχωρήσει, αν όμως αισθανόνταν δυνατός προχωρούσε, προειδοποιείτο όμως ότι, θα οδηγούνταν σε σκληρές δοκιμασίες καί τόν άφηναν να σκεφτεί επίτινα λεπτά.
Αποφασίζοντας να συνεχίσει, προχωρούσε πρός τήν μύηση ακούγοντας εναλλάξ διάφορους κρότους, ψιθύρους κ.λπ καί η μύηση συνεχίζονταν. Κατ’ αυτόν τόν τρόπο γίνονταν στά Ελληνικά μυστήρια οι μυήσεις τών νεοφύτων. Η τροχιά την οποία ακολούθησαν τα Αιγυπτιακά μυστήρια γιά να φτάσουν πρώτα στήν Θράκη καί μετά στήν υπόλοιπη Ελλάδα, είναι δύσκολο να καθοριστεί, διότι οι διασωθέντες ιστορικοί δέν ασχολήθηκαν ειδικά με τα μυστήρια καί αφ’ ετέρου διότι από τα διασωθέντα άλλα τεκμήρια, μνημεία κ.λπ, δέν παρέχεται συνεχής η εξέλιξη τους. Το σημείο, στό οποίο συμφωνούν οι περισσότεροι συγγραφείς, είναι ότι τα Ελληνικά μυστήρια ξεκίνησαν από τήν Θράκη διά τής λατρείας τών Καβείρων. Αυτοί ήταν τέκνα τού Ηφαίστου καί τής νύμφης Καβειρούς εξ’ ού καί το όνομά τους. Ο ήρωας τής παραδόσεως ήταν ο Κάδμος-Κάβειρος καί αυτός σύζυγος τής Αρμονίας καί πατέρας τής Σεμέλης, τής μητέρας τού Ιάκχου τών Ελευσίνων. Τα Καβείρια τελούνταν πρός τιμήν τού ήρωος, ο οποίος καί τάφηκε στούς πρόποδες τού Ολύμπου γιά να αναστηθεί κατά τήν εαρινή Ισημερία καί να γευτεί τής Αθανασίας τού Πνεύματος.